Za co lubię Olgę Tokarczuk?

Niedawno jedna z czytelniczek bloga spytała mnie o ulubione pisarki. Przypomniała mi tym samym o tekście, który chciałam napisać o Oldze Tokarczuk. Tak, mojej ulubionej. Jestem jej niepoprawna fanką i jedynie „Anna In w grobowcach świata” nie przypadła mi do gustu. W zeszłym roku przeczytałam „Księgi Jakubowe”. W końcu, bo książka sezonowała się na mojej półce od premiery. Trochę przerażała mnie objętość, ale w inny niż zazwyczaj sposób. Nie bałam się, że będę czytała tę książkę długo albo że będę się przy tym męczyć. Bałam się, że jak zacznę to zniknę ze świata dopóki jej nie skończę. I że nie będę chciała skończyć. Trochę tak było, ale udało mi się wrócić. Idąc za ciosem, odwiedziłam lokalną bibliotekę i wypożyczyłam rozpadający się egzemplarz „Podróży ludzi Księgi”, jedynego dłuższego tekstu Tokarczuk, jaki miałam jeszcze do przeczytania. Teraz zostaje mi czekać na jej kolejne dzieło. No, może jeszcze nadrobię jakieś rozproszone po różnych tomach opowiadania. Za co tak lubię Olgę Tokarczuk? 

Za tematy – niektóre wątki przewijają się przez większość jej powieści - na przykład motyw wędrówki. Od „Podróży ludzi Księgi”, gdzie wędrowcy wyruszają na poszukiwanie Księgi, która ma objawić im prawdę, przez „Biegunów” gdzie po Moskwie wędruje Annuszka, po „Księgi Jakubowe”, gdzie Jakub Frank i jego towarzysze próbują znaleźć swoje miejsce na Ziemi. Do tego sen, zmiana, mit, religia, historia, itp, itd.

Za wrażliwość – niezmiennie zachwyca mnie z jaką czułością Tokarczuk traktuje swoich bohaterów. Nieważne jaką mają płeć, kim są, jak bardzo zmagają się ze światem i z samymi sobą, dla autorki są przede wszystkimi ludźmi, wartymi tego by poświęcić im czas i próbować zrozumieć. 

Za ciągłe stawianie pytań – pisarka niczego nie przyjmuje za pewnik. Wciąż podważa obowiązujące zasady, które my z przyzwyczajenia uznajemy za oczywiste, i zastanawia się, jak wyglądałaby alternatywna wersja. Czy Erna ("E.E.") jest wariatką, czy może inni mają pecha, że żyją w uboższym niż ona świecie? Czy Jakub Frank był charyzmatycznym przywódcą, czy zagubionym człowiekiem szukającym swojej drogi? Jak wyglądałby świat, w którym to zwierzęta polują na człowieka?

Za odwagę – Olga Tokarczuk jest autorką, która nie boi się powiedzieć głośno, co myśli. Jej wywiady po otrzymaniu nagrody Nike w 2015 r. wywołały falę hejtu nie wyłączając poważnych gróźb. Mimo to autorka wciąż wierzy w siłę komunikacji.  Zawsze wykorzystywała do tego swoje powieści, czego najbardziej wyrazistym przykładem jest „Prowadź swój pług przez kości umarłych”. Byłam bardzo sceptyczna, gdy usłyszałam, że moja ukochana autorka zabrała się za kryminał (z elementami thrillera), gatunek literacki do którego zachowuję poprawny dystans. Ale Tokarczuk tak naprawdę napisała na wskroś współczesny manifest, protest przeciwko cierpieniu zwierząt, zakwestionowała prawo do ich zabijania czy odwieczny zwyczaj polowania. (Temat podjęła niedawno Agnieszka Holland i już nie mogę się doczekać, by zobaczyć tę opowieść na ekranie.)

The Journey of Youth, George Bellows, 1923-1924 r.

www.metmuseum.org

 

Za postacie kobiece –w wielu tekstach są głównymi albo bardzo ważnymi bohaterkami. Silne, słabe, opętane, martwe, zawieszone pomiędzy światami, obrończynie zwierząt, wariatki, morderczynie, matki, córki, babki. Można by wymieniać bez końca, ale chyba najważniejsze jest to, że Olga Tokarczuk nie sili się specjalnie na pisanie literatury feministycznej. Ogromna różnorodność jej boheterek wynika ze szczerego zainteresowania ludźmi i wiary w równorzędność kobiet i mężczyzn. Te wątki można by zresztą roztrząsać bez końca, bo na przykład Olga Tokarczuk pokazała, że płeć nie jest żadnym ograniczeniem. Wśród jej bohaterów znajdziemy mnicha, który zapragnął zostać kobietą czy  świętą, która zmieniła się w mężczyznę.

 
Za różnorodność – Olga Tokarczuk nie stroni od żadnej formy literackiej, napisała opowiadania, krótkie powieści i monumentalne dzieło. Można sięgnąć po jej eseje i felietony, a dla wytrwałych także i artykuły prasowe.

Za miłość do książek i literatury – widać to w tytułach powieści („Podróż ludzi Księgi”, „Prowadź swój pług przez kości umarłych” czy „Księgi Jakubowe”), w zainteresowaniach bohaterów (Janina Duszejko i jej uwielbienie dla Williama Blake’a) ale też i w jej esejach czy felietonach („Moment niedźwiedzia” czy „Lalka i perła” będąca zapisem wrażeń pisarki z lektury dzieła Bolesława Prusa). 

Za poczucie humoru - Olga Tokarczuk jest bohaterką jednej z moich ulubionych anegdotek. Przechadzając się ulicami Zielonej a może Jeleniej Góry zagadnęła przechodniów czy gdzieś w okolicy może zjeść coś dobrego i wegetariańskiego. I nie pierogi. Młodzi ludzie po chwili zastanowienia odpowiedzieli, że najbliżej to będzie w Berlinie.

A Wy macie ulubione pisarki i ulubionych pisarzy?